Friday, August 6, 2010

bhim dutta panta

एउटा अर्को स्पार्टाकस अर्थात् भीमदत्त पन्त

नरेन्द्रजंग पिटर

साउनको १७ गते बिहान, अर्थात् आजको ५१ वर्ष पहिला आजैको दिन । वर्षे झरीले झाडी बनेको बुडर नजिकैको गैलेकको जङ्गल । जङ्गलभित्रको कटेरो । भारत-नेपालका दुई-दुई देशका सेनाले संयुक्त अपरेसन गरेर खोजिरहेको विद्रोही व्यक्ति भीमदत्त पन्त, हमजाली मगरको त्यही कटेरोमा खाना खादैँ छ । झरीले भिजेको कार्तुसहरू छेवैमा सुकाँउदै पनि छ । सर्‍याङसुरङको अवाजले ऊ झस्किन्छ । सचेत हुन नपाउँदै घेरामा परिसकेको र उम्कन नसक्ने अवस्थामा पुगेको बुझिसक्छ । आएका मान्छेहरू ऊ राम्रैसँग चिन्छ र कुराकानीमा अल्मल्याउने र उम्कने दाउ पनि खोज्छ । आफ्नै मीत भनिने लालबहादुर थापा र भम्वा दियालले मारी त के हाल्लान् भन्ने पनि उसको सोच हुन्छ । किसानहरू, हेपिएका र दबिएकाहरू नै त किसानसेनाका लडाकु थिए भने अझ लालबहादुर र भिम्वा त उसका आˆनै मीत थिए । घरकै छेद नै विभीषण भए पन्तको खोजी गर्न र ठेगान लगाउन सक्छन् भन्ने बैरीले सोचेर उनीहरूलाई प्रयोग गरेका हुन्छन् । ठालुका नुन खाएका र सरकारी सिन्दुर पहिरिएका भएपनि मारी त हाल्दैनन् भन्ने सोच लम्पट भइसकेकाहरूमा लागू हुँदैनथ्यो । पन्तले आफना केही कुरै राख्न नपाई, सचेत समेत हुन नपाई लालबहादुरको बन्दुकले एक्कासि गोली ओकल्छ र रगतको फोहरा हमजाली मगरको घरमा छुट्छ । एकछिन पहिला शान्त रहेको घर एकाएक आतङ्क, चिच्याहट र रक्तकुण्डमा फेरिन्छ । भीमदत्त ढल्छन् । ५ हजार कम्पनी रुपियँाको लोभमा फसेर एउटा लम्पटले तीनतीन वटा आन्दोलनका पश्चिमेली नेता, कमाण्डर र २००७ सालको मुक्ति सङ्घर्ष पछाडिका पहिलो गभर्नर अर्थात् आफनै मीत भीमदत्त पन्तको २०१० साल साउनको १७ गते बिहान इहलिला समाप्त गरिदिन्छ । हत्या गरेरमात्र उनीहरू शान्त हुँदैनन, भिम्वा दयालले कम्मरमा भिरेको खुकुरी फुत्त निकालेर लास बनेर ढलेका भीमदत्तको गर्दनमा छप्काँउछ । शरीरबाट छुट्टएिको पन्तको टाउको किसान ऐरलाई बोकाएर हत्यारा जत्था डडेलधुरा खलङ्गातिर लाग्छन् ।

भीमदत्तको टाउको लिएर गएको जत्था १८ गते दिउँसो खलङ्गा पुग्दछ त्यहाँका ठालुहरू विष्ट, कठायत र थापाहरूले भोजभतेर सुरु गर्छन् भने आम किसान, दलित र गरिबहरूमा भने शोकको लहर छाउँछ । डडेलधुरा गौँडा गोश्वरा अगाडि एउटा बाँसको लिङ्गो गाडिन्छ । आँखा बन्द भएको टाउको उनीहरूलाई आतङ्क बन्छ र कप्टेराले आँखा खोलेर उनको टाउको लिङ्गोमा सिउरेर “देशद्रोह र राजद्रोह गर्नेलाई यस्तै सजायँ हुन्छ” भन्ने कुरा लेखी सोही लिङ्गोमा झुण्ड्याइन्छ । सार्वजनिक प्रर्दशनमा टाउको झुण्डायाइसकेपछि बडाहाकिम मोहनबहादुर सिंहले लालबहादुर थापालाई आफनै मीतको हत्या गरेर टाउको बुझाएकोमा ५ हजार रुपियाँ बक्सिस दिन्छ । तीन दिनसम्म लासको रमिता देखाएर प्रशासन र ठालुहरूले उनकी श्रीमती पार्वती देबीलाई ३१ वटा सर्तमा औँठाछाप लगाई सदगद गर्न टाउको दिन्छन् । धर्मदेव पन्तले टाउको बोक्छ । आतङ्कको बीचमा पनि सिद्धराज पन्त, शिवराज उप्रेती, सोबे सार्की भूल र झकिरे दमाई मलामी जान्छन् । हजारौं किसान सेनाको कमाण्डरको अन्त्येस्टीमा सहभागी हुनबाट सबैलाई आतङ्कले रोकिदिन्छ । डोटी घटाल बाबा मन्दिर छेउमा उनको अन्तिम संस्कार हुन्छ ।

यसरी मारिएका पन्तको हत्यालाई सरकारले साउन २० गते जङ्गलमा सेना र प्रहरीको भिडन्तमा पन्त मारिए भने पनि २४ गतेको नेपाल पुकारमा भने भीमदत्त देशद्रोही नभएको र राष्ट्रवादी भएको खवर प्रकाशित भयो । सो कारवाहीका लागि भारतबाट आएका सेना साउनको २७ गते फिर्ता भए ।

को हुन् भीमदत्त पन्त ?

डडेलधुरा जिल्ला सदरमुकाम खलङ्गाको दक्षिण मोहडामा डोटी घटाल भन्ने गाउँ पर्छ । त्यसैकेा एउटा टोलाको नाम हो- कारी गाँउ । त्यहीँ तारानाथ पन्त र सरस्वतीका एक्लो छोराको रूपमा उनको जन्म १९८३ साल मङ्िसर १० गते भएको हो । कुनैबेला राणकालीन कर्मचारी तारानाथको सरकार र ठालुहरूमा पहुँच राम्रै थियो । हुनेखानेमै उनी गनिन्थे । ५ वर्षमै मातृविहीन बनेका पन्तलाई सीमावर्ती भारतीय भूमि सिगाँईमा आफन्तको सरंक्षणमा पढाइका लागि पठाइयो । सिगाँईमा रानी सुरत कुमारीका पुरोहित जेठाबाबाको रेखदेख र सुरत कुमारीको सहयोगबाट उनको प्रारम्भिक पढाइलेखाइ भयो । त्यसैबेला भारतमा स्वतन्त्रता सङ्ग्रामको राँको दन्किरहेको थियो । किशोर र युवाहरूका नायकमा भगत सिंह फेरिइसकेका थिए भने अर्कातर्फ दशरथचन्दको फाँसीले पश्चिममै हलचल ल्याएको थियो । त्यसको असर विद्रोही स्वभावका भीमदत्तलाई नपर्ने कुरै भएन । उनको बिद्रोहको थालनी सिगाँईबाटै सुरु भयो । रानीलाई खुसामत र आश्रतिलाई दमन गर्ने जेठाबाबुको आचार, विचार र व्यबहार उनलाई पटक्कै मन परेको थिएन । उनको सञ्चित रकम सामान्य गरिबगुरुवालाई बाँडी दिएर भीमदत्तले बिद्रोही स्वभावको सुरुवात सिगाँईबाटै गरे । १५ वर्षको उमेरमा १९९८ सालमा उनले म्याटि्रक पास गरेका थिए ।

बाबु तारानाथ बितेपछि मात्र उनलाई आˆनो खेत बन्दकी रहेको कुरा थाहा भयो । ठालु विष्टहरू उनको एकातर्फ विद्रोही स्वभावबाट झस्केकामात्र थिएनन् उनको सामाजिक हैसियत समाप्त पार्न पनि चाहान्थे, अर्काेतर्फ खेत हत्याउन । उनले अपमान सहनुभन्दा खेत बेचेर रकम बुझाउलान् भन्ने बिष्टहरूले पत्याएकै थिएनन । राणाका चौधरी बनेका बाउको रिण ६ सय तिर्दापनि अझ रिण बाँकीरहेको भनेपछि विद्रोही पन्तलाई सहिनसक्नु हुने नै भयो । त्यसबेलासम्म उनी गाउँमा समाज सुधारक, शिक्षाप्रतिको जागरुक र अन्याय विरोधी हक्की युवाका रूपमा चर्चित भइसकेका थ्ािए । गरिब, दलितहरूले उनलाई आशाका नजरले हेर्न थाल्दा बिष्ट, कठायत र थापाहरूको आँखाका कसिङ्गर बनेका थिए । बाउ बित्नु , रिण तिर्नु तर रिण नसकिनु पन्तलाई सहृय भएन ।

अगाडि अध्ययन बढाउन २००१ मा फेरि उनी भारततिर लाग्छन्Ù १२ वर्षमे बिहे गरेकी श्रीमती पार्वतीदेवीलाई सौतेनी आमासँगै छोडेर । भारतमा आन्दोलनको राप र ताप त्यसबेला अझ बढेको हुन्छ र उनी अध्ययन छाडेर भारतीय स्वतन्त्र सङ्ग्राममा हाम फाल्छन् र गिरˆतार परी १८ महिना इलाहावाद जेल पर्छन् ।

भारतीय जेलबाट रिहाइ भएपछि राजनीतिक चेतनाले भरिएका पन्त सिधै नेपाल फर्किन्छन् । त्यसेबेला राणा विरोधी पश्चिमा सशस्त्र आन्दोलन चर्किएको थियो । कमाण्डर रूपसिंह सिजापति, शेखर शर्मा र गौरीलालको समूहमा उनी पनि सहभागी भए । विद्रोही स्वभाव, तर्कशीलता र जनशैलीले छिटै क्रान्तिकारीहरूको हृदय जित्न उनी सफल भए भनेे पहिलेकै लोकपि्रयताले पनि काम गरेको थियो । ठालुहरू पैसा बुझाउँदा पनि तमसुक नच्यातेको र बिद्रोही पन्त अलप भएको देखेर पहिलादेखि नै आतङ्कति थिए नै । २००७ साल पुस २६ गते डडेलधुरालाई मुक्तिसेनाले कब्जामा लिएपछि भीमदत्त गभर्नर र टीकादत्त भट्, कीर्तिबहादुर विष्ट, पहलमान कटुवाल, जयराज जोशी, गुणकर पन्त, डम्बरबहादुर बोगटी, भक्तबहादुर मल्ल सामेल भएको अन्तरिम ब्यवस्था सञ्चालन गर्ने अस्थायी सरकार बन्यो । ब्रहमदेव मण्डीको अचाक्लीको नियन्त्रण, अर्काेतर्फ लोकप्रताप विष्टको दमिनीसँगको लसपसमा सामाजिक न्याय दिलाउनुले ठालुहरू चिढिएका थिए भने जातपात, छुवाछूतको हस्तक्षेपले धर्मभिरु र ठालुहरू रिसाउने र आतङ्कति भएका थिए । परिवर्तन पछाडि पनि सरकारले परिवर्तनको आभास दिन भने सकेको थिएन । जब उनले जनताको पक्षमा काम गर्नथाले नेपाली काँग्रेसको सरकारले रक्षा दल, सिद्धि गणेशको फौजले २००८ भदौमा आˆनै गर्भनरलाई ठालुहरूको उक्साहटमा गिरˆतार गरी अड्डासार गर्दै काठमाडौं चलान गर्दछ । केही समय हनुमानढोकाको जेलजीवन पछि उनको कम्युनिष्ट नेताहरूसँग छलफल भएर उनी पुनः आˆनै कर्मथलो सुदूरपश्चिम र्फकन्छन् र उनको भेट ब्रहमदेव मण्डीमा तेलङ्गना किसान विद्रोहका कृष्णस्वामी अयङ्गरसँग भेट हुन्छ । पछिल्लो विद्रोहको सैद्धान्तिक आधार र प्रेरणा भीमदत्तले अयङ्गरबाट पाउँछन् । यसरी एउटा विद्रोही युवा मुक्तिसेनाको योद्धादेखि डडेलधुराको गभर्नरसम्म बन्न पुग्छ । जब उसले जनताको पक्षमा काम थालनी गर्दछ ठालुहरूको उक्साहटमा आˆनै सहयोद्धाबाट गिरफतार भएर आˆनै सरकारको बन्दी बन्दछ । त्यसपछि ऊ काङ्ग्रेस त्याग गर्दै नयाँ विद्रोहको सपना देख्दै नयाँ बाटोमा लम्कन्छ र भेट्दछ कृष्णश्वामी अयङ्गरलाई ।

अन्तिम विद्रोह

‘किसान राज, जिन्दावाद’ भन्दै जय जनता भनेर अभिवादनको चलन चलाएका भीमदत्तले २००८ को अन्तिमतिर कैलाली, कञ्चनपुर र डडेलधुरालाई केन्द्र बनाएर थालेको सशस्त्र किसान विद्रोहले थोरै समयमा सामन्त, जिम्दार, पटवारी र सरकारलाई आच्छुआच्छु बनायो । सोक्षेत्र किसानहरूको नियन्त्रणमा आयो । तमसुक च्यात्ने आन्दोलन चल्यो भने तमसुक नच्यातेर जनतालाई दःुख दिनेहरू आन्दोलनको निसानामा परे । बहृमदेव मण्डीको कोटाको व्यवस्था, भन्सार ठेकदारको अचाक्ली, ठेकदार र कर्मचारीको मिलेमतोको विरुद्ध उनको अभियानले जनताको मनोभावलाई छोयो भने सुब्बा जयदेव भद्ध्, डिठ्ा धर्मसिंह रावल, सुबेदार जोगराज ऐर विरुद्धको सशक्त कारवाहीले आन्दोलन हलक्क बढ्यो । ‘रोजीरोटी कपडा दे, नत्र गद्दी छोडी दे’ ‘गरिब किसान राज, शोषक सामन्ती मुर्दावाद’ जस्ता नारा चौतर्फी लाग्न थाले । आन्दोलन चर्किदै जाँदा उनलाई २००९ साल चैत २७ गते झुक्याएर गिरˆतार गरियो तर धर्य शमशेरलाई छक्याउँदै बिलौरी जेल तोडेर २०१० साल असार तेस्रो हप्ता पन्त भाग्न सफल भए । जब उनी डडेलधुरा पुगे पुनः त्यहाँ सामन्त र बडाहाकिम मोहनबहादुर सिंहको गठजोडमा गिरफतार परी बिलौरी जेल चलान गरियो । जोगबुढा पुग्दानपुग्दै सिपाहीहरूलाई प्रभाव पारेर उनीलगायत सहयोद्धा मुल्ली प्रधान र गर्भु राना उम्कन सफल भए । तब किसान विद्रोह अझ सशक्त भयो । किसानसेनामा सबै जातजातिका उत्पीडित साथै थारु, मगर र दलितहरूको उल्लेखनीय सहभागिता रहृयो । कम्युनिष्टहरूले कब्जा गर्न थाले भनेर मात्रिका कोइरालाको

काङ्ग्रेस सरकारले भारतसँग सैनिक गुहार माग्यो भने नेपाली सेनाका सेनापति किरण शमशेरले बरेलीमा बसेर संयुक्त कमान गरे । जब दक्षिणबाट भारतीय सेना र उत्तरबाट नेपाली सेनाले दबाब बढायो तब छापामार आन्दोलनको रूपमा किसान आन्दोलन फेरियो । सयौंको गिरˆतारी भयो । आन्दोलनको कमाण्डर र नेता भीमदत्त पन्त आफना सहयोगी बहादुरे खत्री र मोहनसिंह सेठीसँग उत्तर गैलेकको जङ्गलमा आश्रय लिन पुगे । बाहिरको खबर बुझ्न डडेलधुरा गएका सेठी गिरˆतार परे भने बहादुरे पनि अन्तिम समय अन्यन्त्र काममा खटाइएका थिए, पन्तसँग थिएनन् । आन्दोलनकै क्रममा उनका दुई छोरा प्रेमराज र लीलाराजको मात्रै हैन छोरी रेवाको समेत मृत्यु भयो ।

रोमका स्पार्टाकसले झैँ नेपाली धरतीमा किसानराजको लागि जमेर पन्तले लडे । सामन्त सरकार र उसलाई रक्षागर्ने विदेशीहरूले संयुक्त आक्रमण गरे । किसान आन्दोलनमाथि धावा बोले । स्पार्टाकसलाईझैं भीमदत्तलाई पनि प्रर्दशनको विषय बनाउन दुष्टहरूले कायर झँै हत्या मात्र गरेनन् उनको शिर बाँसमा उधिनेर ३ दिनसम्म प्रदर्शन समेत गरे । आखिर स्पार्टाकसले वारिनियालाई आफनो सन्तान जोगाएर भविष्यलाई सन्देश दिन भने तर भीमदत्तले भने आˆना सन्तानहरूको अनुहार हेर्न समेत जान भ्याएनन् । सहयोद्धा र हरेक स्वप्नद्रष्टा नै आˆना आन्दोलनको मर्म आन्दोलनकै उत्तराधिकारी र हकवाला बनाएर उनी सहिद भए । क्रान्तिलाई नै जब एउटा क्रान्तिकारीले परिवार सोच्दछ तब अनुयायीहरूमा नेतृत्वप्रति चरम आस्था बढ्दछ र कस्तै त्याग गर्नपनि अनुयायीहरू पछाडि पर्दैनन । त्यस्ता थिए- भीमदत्त पन्त । जहाँ अन्यायको विरोधमा स्वभिमानको जाग्दछ त्यहाँ भीमदत्त स्पार्टाकस झैँ रक्तवीज भएर देखिने गरेको छ र देखिने छ ।


source:

http://onlinekhabar.com/lite/?p=827


7 comments:

Anonymous said...

[color=#ffffee]Nice post! thank you for sharing this information. paramananda.blogspot.com really got under my
[/color] [url=http://nuscin-online.info]skin,[/url] [color=#ffffee]bookmarked... Keep up the great site...[/color]

prakash said...

Thanks, for such a information, i was really in search of information about Bhim Datta Pant. I cannot just explain my feeling towards him in words.His contribution to the society is great.I need some photo of Bhim Datta Pant to publish in new calendar of this year by Daledhura kathmandu Milan kendra, as i am member of this society. I would be grateful if you can provide me some photos.

saurav rimal said...

Dasdhunga movie herda, bhim dutta ko nam aeko karan khoj garda yo article bhetiyo.dherai nepaliharulai bhim dutta ko bare tha chaina hola. Yo lekh le euta arko sahidlai nepali majh chinauna thulo bhumika khelne maile asha lieko chu.
dhanyabaad.

saurav rimal said...

Dasdhunga movie herda, bhim dutta ko nam aeko karan khoj garda yo article bhetiyo.dherai nepaliharulai bhim dutta ko bare tha chaina hola. Yo lekh le euta arko sahidlai nepali majh chinauna thulo bhumika khelne maile asha lieko chu.
dhanyabaad.

saurav rimal said...

Dasdhunga movie herda, bhim dutta ko nam aeko karan khoj garda yo article bhetiyo.dherai nepaliharulai bhim dutta ko bare tha chaina hola. Yo lekh le euta arko sahidlai nepali majh chinauna thulo bhumika khelne maile asha lieko chu.
dhanyabaad.

Unknown said...

thanku for information khabar ramro sarii ramro ...buttbhim datta panta ko sarill bata tauko chutyunay shree sorgiya vamwa diyal ko naatii nishan diyal mero naam

Unknown said...

dear sir.;= jas lay pane yoo news post garako ho [plzzzzzz .hajur lay k he aaru jankari dinnu pornay chaa 8490027354 bhim datta panta ko tauko sarill bata aalag garnay shree sorgiya vamwa diyal ko natie nishan@diyal plzz

Search and Buy from amazon.com